Małgorzata Puchalska Zespół Szkół w Karnkowie
FORMY PRACY Z CZYTELNIKIEM
W literaturze przedmiotu odnaleźć można wiele różnorodnych klasyfikacji form pracy z książką i czytelnikiem. Ich autorzy stosują różne kryteria podziału. Najczęściej ograniczają się do jednego z nich lub wymieniają po prostu poszczególne formy, co sprawia że bibliotekarz czuje się zagubiony w tym bogatym wachlarzu propozycji, jakie mu się przedstawia. Ponieważ chciałabym, aby przedstawione przeze mnie informacje były możliwie najpełniejsze, dlatego też opieram się na klasyfikacji podanej przez Jadwigę Andrzejewską w książce „Bibliotekarstwo szkolne. Teoria i praktyka”.T.2. Sądzę, iż jest to najbardziej obszerna klasyfikacja form pracy z czytelnikiem. Autorka podaje sześć kryteriów podziału form pracy z czytelnikiem: - miejsce pracy, - aktywność uczestników, - organizacja procesu dydaktyczno-wychowawczego, - zadania i treść pracy, - środki ekspresji, - sytuacja odbioru. W obrębie każdego z kryteriów wyróżnia po kilka form pracy. 1. Ze względu na miejsce pracy możemy wyróżnić: a) formy realizowane w wypożyczalni: - wypożyczanie książek, - poradnictwo, - udzielanie informacji, - rozmowy z czytelnikami; b) formy realizowane w czytelni: - udostępnianie zbiorów na miejscu, - grupowe formy zajęć; c) formy realizowane w centrum audiowizualnym: - indywidualne i grupowe udostępnianie zbiorów audiowizualnych; d) formy realizowane poza biblioteką: - propaganda wizualna, - apele biblioteczne, - pogadanki na godzinach wychowawczych; e) formy realizowane poza szkołą: - wycieczki do bibliotek i innych instytucji związanych z książką. 2. Ze względu na aktywność uczestników wyróżnia się: a) formy audytoryjne (aktywny jest bibliotekarz, a uczestnicy są odbiorcami): - głośne czytanie, - opowiadanie, - film, - małe formy teatralne; b) formy aktywizujące (skłaniające uczestników do aktywnego udziału w nich): - lekcje biblioteczne, - dyskusje, - konkursy, gry i zabawy czytelnicze, - zgaduj-zgadule; c) formy informacyjno-usługowe: - udostępnianie zbiorów, - udzielanie informacji. 3. Biorąc pod uwagę organizację procesu dydaktyczno-wychowawczego, mamy do czynienia z: a) pracą szkolną, b) pracą klasowo-lekcyjną: lekcje biblioteczne, c) pracą pozalekcyjną, np.: - konkursy, - dyskusje, - żywe gazetki, itp., d) pracą pozaszkolną, np. wycieczki. 4. Ze względu na zadania i treści pracy można wyróżnić: a) udostępnianie zbiorów, b) poradnictwo w wyborach czytelniczych, c) rozmowy, np. na temat przeczytanych książek, d) działalność informacyjną, e) przysposobienie czytelnicze i informacyjne, f) pomoc nauczycielom, organizacjom młodzieżowym, kołom zainteresowań w ich pracy z książką, czasopismem i innymi dokumentami, g) pracę z Kołem Przyjaciół Biblioteki, h) inne formy rozwijania kultury czytelniczej: - praca grupowa, - praca zbiorowa. 5. Gdy weźmiemy pod uwagę środki ekspresji i specyfikę organizacji pracy, wyróżnimy: a) formy wizualne: - wystawki i wystawy, - gazetki ścienne, - serwisy prasowe, - plakat biblioteczny, - katalogi ścienne, - tablice ogłoszeń bibliotecznych, - kąciki biblioteczne, - ścienne katalożki lektur, - afisze, ogłoszenia, ulotki, - albumy, - kiermasze książek, - wykresy czytelnictwa, - napisy informacyjne, hasła, cytaty, - obrazy i fotografie, portrety i reprodukcje malarstwa, - katalogi zagadnieniowe i obrazkowe (dla klas młodszych), - przezrocza, mikrofilmy, - foliogramy, fazogramy; b) formy audialne (słuchowe): - płyty zawierające nagrania wierszy, bajek itp., - kasety magnetofonowe z nagraniami audycji radiowych, - audycje radiowe w przekazie bezpośrednim, poświęcone książce, pisarzom, innym zagadnieniom; c) formy audiowizualne (oglądowo-słuchowe): - audycje telewizyjne, - filmy na kasetach VHS, będące ekranizacją lektur szkolnych, - kasety video z nagranymi programami edukacyjnymi, - filmy wyświetlane przy pomocy projektora filmowego; d) formy żywego słowa: - głośne czytanie, - opowiadanie, opis, - omawianie treści książki, przeglądy książek i prasy, - pogadanki, - godziny pytań i odpowiedzi, - żywa gazetka, - dyskusja, - odczyt, wykład, - spotkania z autorami; e) małe formy teatralne: - recytacje(indywidualne lub zbiorowe), - melodeklamacje(recytacje z podkładem muzycznym), - inscenizacja, - sąd inscenizowany, - teatrzyk, - montaż literacki lub poetycko-muzyczny; f) konkursy czytelnicze ( błyskawiczne, krótkoterminowe i długofalowe): - konkursy literackie, - konkursy popularyzujące literaturę niebeletrystyczną, - konkursy wymagające samodzielnych poszukiwań literatury ( np. „ Jakie znasz książki o sławnych podróżnikach?”), - konkursy plakatowe, - konkursy recenzji książki, filmu, - konkursy recytatorskie, - konkursy twórców baśni, fraszek, ilustracji do książek, - quizy ( pytania i odpowiedzi), - turnieje, - olimpiady; g) formy rozrywkowe, gry i zabawy czytelnicze: - gry stolikowe ( rozsypanki, układanki, loteryjki, domina literackie, zgadywanki, logogryfy ,rebusy, krzyżówki ), - gry słowne ( np. „Licytacja tytułów książek”, „Ukryte tytuły”), - gry ruchowe ( np. „Zabawy z piłeczką”, „Sztafeta”); h) formy synkretyczne- imprezy czytelnicze, drama: - spotkania z autorami książek i ludźmi prasy, teatru, filmu, sztuki, - poranki i wieczory literackie, - apele, - uroczyste pasowanie uczniów kl. I na czytelników, - konferencje czytelnicze, - sesje popularnonaukowe, - eliminacje końcowe konkursów czytelniczych, - różne techniki dramy ( np. inscenizacja improwizowana, pantomima, „żywe obrazy”, „stopklatka”, „poza”, dyskusja, wywiad, rozmowa, technika antycypacji-przewidywania, technika sytuacji wyprzedzającej). 6. Ze względu na sytuację odbioru wyróżniamy: a) formy indywidualne: udostępnianie zbiorów, poradnictwo w doborze książki, udzielanie informacji (ustnej, pisemnej, oglądowej), indywidualne przysposobie- nie czytelnicze i informacyjne, instruktaż indywidualny, pomoc w poszukiwaniu właściwej literatury, obserwacja bezpośrednia czytelnika, rozmowy o przeczyta- nych książkach, zapraszanie indywidualne do biblioteki, wywiad z czytelnikiem i innymi osobami o czytelniku; b) formy zespołowe ( grupowe): - lekcje biblioteczne, - dyskusje, - pogadanki, - gry dramowe; c) formy zbiorowe: - odczyty, - poranki literackie, - filmy, - apele, - konferencje czytelnicze, - spotkania z autorami. d) formy quasi-zbiorowe (masowe), adresowane do zbiorowości bez kontaktu bez kontaktu bezpośredniego a jedynie za pomocą odpowiednich narzędzi komunikacji. Są to: - tablice informacyjne, - plakaty, ogłoszenia, - audycje, nadawane przez radiowęzeł, - wystawy, - katalogi i gazetki ścienne.
MAŁGORZATA PUCHALSKA Zespół Szkół w Karnkowie
Karnkowo, 30.04.2004 r.
|